نشریه‌ی الکترونیکی مؤسسه علمی فرهنگی امام هادی

  • ۰
  • ۰


نقش عناصر تاریخی در تبیین عقائد اهل بیت با تاکید بر آموزه امامت

 

از حدود یکصد سال پیش تاکنون ـ خصوصاً در دو سه دهه اخیر ـ در حوزه اندیشه شناسی شیعه، برخی افراد و جریان های نوگرای مسلمان و غیر مسلمان سعی نموده اند تا با انجام پژوهش هایی نقادانه بنیان های اندیشه شیعه در دوره حضور امامان را برآمده از پدیده های تاریخی معرفی نمایند و از این رهگذر استناد پاره ای از بنیان های معرفتی شیعی به کتاب و سنت نبوی را نفی کنند. در این نگاه آنچه شیعیان در دوره های مختلف و از ابتدای پیدایش بدان معتقدند، دستِ کم در آن قسم که با دیگر مسلمانان هم سو نیستند، ساختگی و مبتنی بر تلاش های آنان برای حفظ جایگاه خود در عرصه های گوناگون بوده که نمونه آن موضوع امامت و بهره مندی جانشینان پیامبر از علم، عصمت و منصوص بودن ایشان است.

  • ۰
  • ۰

 

این اثر معروف­ترین کتاب سید نورالدین جزایری است که نخستین بار به سال 1341 ش، در نجف اشرف چاپ و بعدها نیز به سبب غایت و توجه مبلّغان، فضلا، علما، آیات عظام و دیگر طبقات مردم، بارها در ایران و هند به چاپ رسید و به تعدادی از زبان­های رایج دنیا نیز برگردانده شده است.

«الخصایص الزینبیه» آینة تمام نمای عشق زیادِ سید به عمه بی همتای خویش حضرت زینب (علیها السلام) است. هر چند سید در مقدمة کتاب تصریح فرموده که بنا داشته آن را تکمیل کند، اما وقتی به متن آن مراجعه می­کنیم، آن را مشحون از تحقیقات و تدقیقات غیر قابل توصیف و بی همتا می­یابیم. خدا می­داند آن بزرگوار در نگارش چنین مجموعة بی بدیلی چه سختی ها که نکشیده است.

به هر حال این اثر از جمله آثار به جاماندنی است که ان شاء الله تا حضور حضرت بقیة الله ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ باقی خواهد ماند. و چه بسا به امضای آن امام هم برسد؛ زیرا همان گونه که مؤلف در مقدمة کتاب اشاره فرموده انگیزة نگارش چنین مجموعه­ای در پی الهامی بوده که به او شده است.

نکته دیگری که سید را وادار به تحریر در خصوصیات حضرت زینب (علیها السلام) نمود، مشاهده مطالب نا صحیح و غلط در کتاب­های مقتل بود. او در این باره در مقدمه اوّلی گوید:

«چون در این اعصار، کتب مقاتل زیاد نوشته شده و جمع بین غث و ثمین نموده و هر خبر ضعیف که به نظر ارباب مقاتل آمده، بدون تحقیق در سند و معنای روایت ضبط نموده، کتب [مقاتل] از وقع افتاده...».

روی همین اساس و نیز برای آن که روآوری مردم خصوصاً اهل منبر به کتاب­های معتبر زیاد شود و در آنان انگیزه روگردانی از کتاب های مجهول الحال و ضعیف فزونی گیرد، الخصایص را به رؤیت مراجع و استوانه های علم و تحقیق عصر خویش چون آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاء الدین عراقی و جز ایشان[1] در آورده و تقریظات آنان را در ابتدای الخصایص مندرج کرده است.

این کتاب ، به زبان های رایج دنیا ترجمه شده است. واخیرا توسط انتشارات مسجد مقدس جمکران به همراه تحقیقی از آقای ناصر باقری بیدهندی در سال 1387منتشر شده است.

محقق علاوه بر تحقیق متن کتاب و استخراج منابع و مدارک خصائص الزینبیه، کاستی های عبارات نقل شده از کتب و منابع را برطرف کرده است. ترجمه اشعار و عبارات و تهیه فهرست آیات، روایات، اسامی معصومین، نامهای پیامبران و ... نیز با کوشش های محقق گرد آمده است. محقق در پیشگفتار خود بر کتاب، به حیات مؤلف، اساتید و مشایخ، آثار سید و معرفی کتاب خصایص می پردازد و در مقدمه می نویسد: آن چه این کم ترین در خصوص خصایص به خاطر فاترش رسید استخراج منابع مورد استناد مولف و توضیحاتی پیرامون برخی از عبارت ها و کلمات متن و ترجمه ی اشعار و قسمت عمده ی عبارات عربی و اضافه کردن فهرست های فنی برای دستیابی آسان تر به مطالب کتاب بوده است.

همانگونه که از اسم کتاب بر می آید، نویسنده  در این کتاب به ویژگی های  حضرت زینب (علیها السلام) پرداخته و نزدیک به 40 خصیصه را متذکر شده و پیرامون هر یک توضیح و تفسیری از احادیث و روایات و متون تاریخی، تفسیری آورده است. البته قبل از مبحث اصلی به تشریح چهار مقدمه نیز پرداخته که این مقدمات عبارتند از:

  1. اعتبار و صحت مطالب کتاب و علت نگارش آن به زبان فارسی.
  2. شرافت نفس ناطقه و اقسام کمالات و ملکات.
  3. اولاد فاطمه (علیها السلام) فرزندان رسول خدایند.
  4. خلقت حضرت زهرا (علیها السلام) و فرزندانش.

سپس مؤلف ویژگی های حضرت زینب (علیها السلام) را در قالب 39 خصیصه ارائه می کند. این ویژگی ها عبارتند از:

  1. خصیصه اول: امتیازات راجع به ولادت حضرت.
  2. خصیصه دوم: تشخیص زمان ولادت و اسامی و کنیه های حضرت.
  3. خصیصه سوم: شرح بعضی از القاب مبارک حضرت.
  4. خصیصه چهارم: عصمت حضرت.
  5. خصیصه پنجم: حضرت زینب (علیها السلام) ولیة الله.
  6. خصیصه ششم: راضی به قضاء الهی.
  7. خصیصه هفتم: امینة الله.
  8. خصیصه هشتم: عالمه غیر معلمه.
  9. خصیصه نهم: محبوب رسول خدا.
  10. خصیصه دهم: نائب مادر.
  11. خصیصه یازدهم: شریک برادر.
  12. خصیصه دوازدهم: زاهده.
  13. خصیصه سیزدهم: عاقله.
  14. خصیصه چهاردهم: موثقه.
  15. خصیصه پانزدهم: کعبة الرزایا.
  16. خصیصه شانزدهم: فصاحت و بلاغت.
  17. خصیصه هفدهم: شجاعت.
  18. خصیصه هجدهم: عابده.
  19. خصیصه نوزدهم: باکیه. (مولف در این خصیصه 9مطلب را بیان می کند)
  20. خصیصه بیستم: شمایل و دلایل دخت اسدالله (علیه السلام).
  21. خصیصه بیست و یکم: مجملی از مجاری احوال آن مکرمه.
  22. خصیصه بیست و دوم: جهاد با نفس.
  23. خصیصه بیست و سوم: در بوته امتحان.
  24. خصیصه بیست و چهارم: تعیین کامل و معرفت سرشار.
  25. خصیصه بیست و پنجم: محبت در زمره احباء الله.
  26. خصیصه بیست و ششم: مقام خوف.
  27. خصیصه بیست و هفتم: رضا و تسلیم.
  28. خصیصه بیست و هشتم: شفاعت.
  29. خصیصه بیست و نهم: ابتلای به بلاها.
  30. خصیصه سی ام: در زمره صابران.
  31. خصیصه سی و یکم: مواسات.
  32. خصیصه سی و دوم: غیرت.
  33. خصیصه سی و سوم: محب مخلص.
  34. خصیصه سی و چهارم: نائب خاص برادر.
  35. خصیصه سی و پنجم: حافظ شئون و حدود.
  36. خصیصه سی و ششم: اهتمام به حفظ معصومین.
  37. خصیصه سی و هفتم: آمر به معروف.
  38. خصیصه سی و هشتم: پیام آور عاشورا و احیاگر نام کربلا.
  39. خصیصه سی و نهم: شباهت های زینب (علیها السلام) به انبیاء الهی.

مؤلف در خاتمه کتاب به شرح دو خطبه حضرت زینب (علیها السلام) در کوفه و شام اختصاص می دهد و شعری از شیخ محمد حسین بیرجندی قاینی به عنوان حسن ختام کتابش نقل می‌کند.

 

[1] تقریظ میرزا محمدعلی شهرستانی که در کربلا مرقوم داشته اند و آقا سید محمد فیروزآبادی

  • ۰
  • ۰



حجة الاسلام و المسلمین علیرضا بهرامی

پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث


دوره امامت امام صادق (علیه السلام) یکی از نقاط طلایی حیات علمی و فرهنگی شیعه به شمار می رود. جامعه شیعه که دوره جدید شکل گیری خود را از زمان امام باقر علیه السلام آغاز کرده بود، در این دوره شکوفایی بالنده خویش را تجربه کرد.

اما اتفاقات و جریاناتی که باعث تردید و انحراف برخی معتقدین به امامت امام صادق علیه السلام پس از شهادت ایشان در پذیرش امامت امام کاظم علیه السلام شد، نقطه درنگی در جریان شیعه به شمار می­رود.

همزمانی این حوادث با تحولات سیاسی، فکری ـ فرهنگی و گرایشات درون مذهبی انحرافی؛ مطالعه پیامدهای این تحولات بر این چالش را ضروری می­سازد.

پایان نامه «چالش های عقیدیت جریان امامت پس از شهادت امام صادق علیه السلام» به مطالعه این اتفاقات و راهبر امامان شیعه برای حل شبهات و چالش های جانشینی امام پرداخته است.

فصل اول این نوشتار به کلیات پرداخته و در فصل دوم به زمینه های سیاسی، فرهنگی و فکری بیرونی و درون مذهبی و میزان تأثیر هر یک از این عناصر در تقویت چالش اشاره شده است.  

دولت عباسی که پیدایش خویش را مرهون بهره­ برداری زیرکانه از احساسات ضد اموی جامعه اسلامی و به ویژه دوستداران اهل بیت علیه السلام می­دید، طراحی خاصی برای تثبیت حکومت و گسترش سیطره بر همه جغرافیای جهان اسلام در پیش گرفت. ایشان در دوره اول حیات حکومتشان با استفاده از ابزارهای متعددی همه گرایش­های سیاسی و فکری پرطرفدار آن روز را به سمت خویش متمایل ساختند و از به کاربستن همه ابزارهای ممکن برای مشروعیت بخشی و تحکیم جایگاهشان دریغ نورزیدند. مجموعه اقدامات سیاسی، عقیدتی و فرهنگی ایشان در دوره شکل­گیری و تثبیت، شبهاتی را پیرامون مسأله امامت و حوزه­های پیرامونی آن پدید آورد. از جمله عناصر مؤثر دیگر در این بحث بنی الحسن و ادعاهای گوناگون ایشان در حوزه امامت است که تأثیر خاصی در افکار معتقدان به امامت شیعی گذاشته است. همچنین در این فصل از تأثیرات جریانات فکری و فرهنگی مانند معتزله، بیت الحکمة، عقیده مهدویت و ... سخن به میان آمده است و میزان تأثیر افزاینده این عوامل در شبهه آفرینی مسیر جانشینی امام مورد توجه قرار گرفته است.

فصل سوم رساله به مطالعه معیارهای جانشین امام و آسیب شناسی شناخت این معیارها پرداخته است. مطالعه روایات معصومین نشان می­دهد طراحی ویژه اهل بیت علیهم السلام به گونه­ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش اصول شناخت امام در اختیار مردم است. نص، علم و ودائع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. برخلاف باور عمومی مبنی بر خود معرفی امام، و تعالیم اهل بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیر گذاران اصلی صحنه چالش هستند.

فصل چهارم، مطالعه نهاد امامت و کارکردهای آن را پیش روی خوانندگان قرار می دهد.

امامت در تعریف برگزیده این فصل، نهادی الهی است که تدبیر امور جامعه را با اتصال به منبع اصلی هدایت بر عهده دارد. کسب معرفت و فهم مصالح و مفاسد دین و دنیا، مسأله مهمی است که وجود حجت الهی در جامعه را ضروری می­سازد. از سوی دیگر نیاز و همراهی همیشگی بشر با عنصر هدایت، پرسش از وجود راهنما را تقویت می­کند. نقش نهاد امامت در کنترل لغزش­ها و انحرافات کارکرد مهم دیگری است که روابط میان مؤمنان را تنظیم کرده و عقاید ایشان و دین خدا را در میان مردم راهبری می­کند.

این پایان نامه با راهنمایی استاد حجت الاسلام و المسلمین سید محمد کاظم طباطبایی و مشاوره حجت الاسلام دکتر علی راد در تاریخ دهم تیرماه 1390 با رتبه عالی و نمره 19/25 در دانشگاه قرآن و حدیث دفاع شده است.

 

  • ۰
  • ۰

نسخه دیجیتالی کتاب «دانشنامه امام حسین (علیه السلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ»


امام حسین (علیه السلام) در میان شیعیان، مسلمانان و حتّى دیگر جوامع ، بیشتر با حادثه عاشورا ـ که درخشان ترین بخش زندگى ایشان است ـ ، شناخته شده است و اگر این بخش از زندگى ایشان با دیگر دوره هاى آن همراه گردد، شناخت کامل ترى به دست مى دهد. از این رو، تلاش شده تا در این دانش نامه، تمام مقاطع زندگى امام حسین (علیه السلام) بازگو شود، هر چند حساسیت و بزرگى حادثه عاشورا ایجاب مى کند که نسبت به آن مقطع، بررسى علمى درخور انجام گیرد.

دانشنامه امام حسین (علیه السلام) که حاصل تلاش ده ساله این جانب[1] و جمعى از پژوهشگران است ، با محور قرار دادن امام حسین (علیه السلام) و جستجو در بیش از پانصد مصدر تاریخى، حدیثى، فقهى، تفسیرى و کلامى، آنچه را در باره زندگانى فردى و اجتماعى، سخنان و آرا و نظریات دیگران در باره امام (علیه السلام) یافت مى شده است، در حدّ توان و امکان، گرد آورده است و پس از تجزیه و تحلیل و ساماندهى منطقى مباحث، در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است. (محمد محمدی ری شهری/ ۱۶ فروردین ۱۳۸۷)

دانشنامه امام حسین (علیه السلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

پدید آورنده : محمد محمدی ری شهری

با همکاری: سیدمحمود طباطبایی نژاد؛ سیدروح الله سیدطبائی

مترجم: عبدالهادی مسعودی

تعداد جلد : 14

ناشر : سازمان چاپ و نشر دارالحدیث

محل نشر : قم

تاریخ انتشار : 1388

نوبت چاپ : اول

 

و اینک تمامی مجموعه 14 جلدی دانشنامه امام حسین (علیه السلام) به صورت مجازی در کتابخانه دیجیتال مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث قرارداده شده است. با توجه به راحتی و در دسترس بودن اینترنت و همین طور سختی کار با مجموعه های دانشنامه ای همچون هزینه خرید، نگهداری و حمل و نقل آن ها به خصوص در مسافرت های تبلیغی، این خدمت یعنی امکان مطالعه و همراه داشتن این دانشنامه به صورت اینترنتی، می تواند راه را برای استفاده هر چه بیشتر و گسترده تر محققین و مبلغین از این مجموعه نفیس هموار سازد.

در هر فایل از این دانشنامه که نمایشگر یک جلد از کتاب است وارد شوید، علاوه بر کتابی که در مقابل چشمان شما باز می شود و می توانید در آن تورق کنید، امکان جستجو، مشاهده فهرست و اطلاعات کتاب نیز برای شما فراهم می باشد.

این کتابخانه امکان کپی برداری آسان و انتقال مطالب با ویرایش و اسلوب نگارش شده در خود کتاب را به خوانندگان ارائه می دهد که برای محققین و همین طور کسانی که در پی نشر معارف از طریق شبکه های اجتماعی و... می باشند بسیار مفید و پرکاربرد خواهد بود.

 

www.lib.qhu.ac.ir

www.lib.qhu.ac.ir/n2109.html



[1] آیت الله محمد محمدی ری شهری

  • ۰
  • ۰


 

نگاشته ی شیخ جعفر شوشتری رحمه الله

شیخ جعفر از علماء و اجلاء فقها و مشاهیر دانشمندان در عصر خود بوده است. وی در شوشتر متولد شد و پس از دوران صباوت و فراگیری ادبیات به نجف اشرف مهاجرت کرد و از اساتیدی چون صاحب فصول، صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری رحمه الله علیهم بهره گرفت.

 

آثار مولف

از شیخ جعفر شوشتری آثار زیادی به یادگار مانده است که از جمله می توان به کتب زیر اشاره کرد:

o       منهج الرشاد یا مجمع الرسائل (رساله علمیه ای که در سال 1288ه‍.ق چاپ شد)

o       مبادی الاصول

o       الحدائق فی اصول الدین

o       فوائد المشاهد در مواعظ و اندرز (شاگردش ملّامحمد طالقانی از موعظه های ایشان جمع آوری کرده و چاپ نموده است)

o       مجالس المواعظ

o       مجالس البکاء

o       الخصائص الحسینیه (این کتاب دو جلد بوده که جلد اول چند بار تجدید چاپ و ترجمه شده و جلد دوم مفقود گردیده است)

 

معرفی کتاب الخصائص الحسینیه

شیخ جعفر شوشتری در کتاب مذکور درصدد احصاء خصائص امام حسین (علیه السلام) برآمده است و عناوین اصلی آن را بیش از 300 خصیصه یافته است که این خصائص در میان اولین و آخرین به آن حضرت اختصاص داشته است.

مولف بزرگوار این خصائص را در30 بخش به رشته تحریر درآورده، دوازده بخش آن را به عنوان جلد اول خصائص به پایان رسانیده و از جلد دوم آن هیچ گزارشی در کتابنامه ها و فهرست ها به دست ما نرسیده است.

جلد اول این کتاب مشتمل بر دوازده عنوان به شرح زیر می باشد:

o       جایگاه های وجودی حسین (علیه السلام) از آغاز آفرینش، قبل از خلقت و بعد از آفرینش تا پایان رستاخیز

o       اخلاق حمیده و صفات پسندیده ی امام حسین (علیه السلام)

o       ویژگی ها، صفات، ارزش های اخلاقی و عبادی امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا

o       رابطه خاص امام حسین (علیه السلام) با جد بزرگوارش

o       الطاف خاص  الهی امام حسین (علیه السلام)

o       در خصوصیات خشوع و مناجات آن حضرت

o       در خصوصیات آن حضرت و ارتباط با قرآن

o       خصائص زیارت امام حسین (علیه السلام)

o       پیوند خاص آن حضرت با بیت الله الحرام

o       خصوصیات آن حضرت نسبت به ملائکه

o       خصوصیات آن حضرت نسبت به انبیاء عظام

o       خصوصیات آن حضرت نسبت به افضل انبیاء

کتاب خصائص 6ماه بعد از درگذشت مولف بزرگوارش به اهتمام حاج فضل الله مستوفی نوری از روی دستنویس سید محمد علی رضوی فاطمی در 285صفحه وزیری در سال1303 ه.ق به صورت سنگی در تهران به چاپ رسید.

 

شروح

خصائص از روز نگارش مورد توجه خاص علمای اعلام قرار گرفته و لذا شروح بسیاری بر آن نوشته شده که از جمله است:

o       شرح الخصائص الحسینیه؛ به قلم یکی از شاگردان مولف که آن را پس از درگذشت مولف شرح کرده و آنچه را که مولف شفاهاً شنیده بود در آن گرد آورده است.

o       شرح الخصائص الحسینیه؛ به قلم شیخ جعفر بن محمدباقر شوشتری، معروف به شرف الدین متوفای1335ه.ق

o       مراه النورین فی شرح خصائص الحسین؛ از محمدباقر ایمانی

o       نفائس در شرح خصائص؛ میرزا اسدالله بن مهدی کاشانی این کتاب را نگاشته که در واقع ترجمه ای بر کتاب خصایص می باشد و البته در مواردی اضافاتی نیز دارد.

 

ترجمه ها

دانشمندان بسیاری برای استفاده فارسی زبانان از مطالب سودمند این کتاب آن را به زبان فارسی ترجمه کرده اند که به تعدادی از آن اشاره می­ کنیم:

o       ترجمه الخصائص الحسینیه؛ از محمدحسین بن عبدالله خوانساری

o       دمع العین علی خصائص الحسین (اشک روان برامیرکاروان)؛ اثر آیت الله حاج میرزا محمد شهرستانی، موسسه مطبوعاتی دارالکتاب

o       زیتون؛ اثر دکتر جلیل الله فاضلی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهلبیت (علیهم السلام)

o       ویژگیهای امام حسین؛ ترجمه و نگارش علیرضا کرمی؛ تحقیق و ویرایش سید محمد حسینی