آشنایی با آموزش الکترونیکی (1)

 حبیب رامجردی؛ کارشناس آموزش الکترونیکی مؤسسه امام هادی (علیه‌السلام)

 

آموزش الکترونیکی چیست؟

آموزش الکترونیکی عبارت است از آموزشی که از طریق کامپیوتر و به‏ وسیله اینترنت یا اینترانت ارائه می‌شود و شامل محتوایی است که مرتبط با اهداف یادگیری است؛ از روش‌های آموزشی از قبیل مثال‌ها و تمرین برای کمک به یادگیری استفاده می‌کند؛ از عناصر رسانه‏ای از قبیل کلمات و تصاویر برای ارائه محتوا و ارزش‌ها استفاده می‌کند؛ به تولید دانش و مهارت‌های جدید که مربوط به اهداف فردی یادگیری یا بهبود عملکرد سازمانی است، می‏پردازد.[1]

به عقیده جی کراس (Jay Cross) که خیلی‌ها وی را به عنوان مخترع واژه آموزش الکترونیکی می‌دانند، آموزش الکترونیکی دارای شش نشانه زیر است:

1.     آموزش الکترونیکی توسط اینترنت صورت می‌گیرد.

2.     آموزش الکترونیکی با جدیدترین اطلاعات همراه است.

3.     آموزش الکترونیکی می‌تواند مجموعه‌ای از روش‌های آموزشی را در برداشته باشد (نظیر کلاس‌های مجازی، همکاری دیجیتالی، شبیه‌سازی و ...).

4.    آموزش الکترونیکی مبتنی بر یادگیری به وسیله تلاش و کوشش توسط خود فراگیر با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید است.

5.    آموزش الکترونیکی قابلیت انجام فرآیندهای اداری و مدیریتی از قبیل ثبت‌نام، پرداخت شهریه، نظارت بر روند اجرای فعالیت‌های دانشجو، تدریس و نظارت و اجرای ارزشیابی را از راه دور فرآهم می‌سازد.

6.    آموزش الکترونیکی فراگیر محور است و به ویژگی‌های فردی فراگیران توجه می‌شود.[2]

آموزش الکترونیکی صفات مشخصه‌ای دارد که آن را از سایر موارد آموزش از راه دور مثلاً آموزش مبتنی بر رایانه مجزا می‌سازد و این به دلیل استفاده از اینترنت به عنوان ابزاری جهت انتقال مفاهیم به فراگیران و برقراری ارتباط بین افراد دخیل در فرآیند آموزش، می‌باشد. در حقیقت صفات مشخصه آموزش الکترونیکی عبارت است از:

·          قابلیت دسترسی به بزرگ‌ترین اجتماع جهانی که همانا کاربران اینترنتی هستند.

·          برقراری پروتکل‌های ارتباط دوطرفه که طی آن نه تنها محتوا برای تمام کاربران اینترنتی قابل دسترسی است، بلکه بازخورها و تعاملات آن‌ها هم دست‌یابی‌پذیر می‌باشد.

·          اینترنت یکی از بهترین پروتکل‌های امنیتی را در دست‌یابی به اطلاعات دارا است. یعنی می‌توان فهمید که چه کسی به اطلاعات دسترسی داشته یا می‌تواند دسترسی داشته باشد و سپس اطمینان حاصل نمود که دسترسی غیرمجاز، ممنوع و یا حداقل تحت نظارت است.

·          برای اینترنت مجموعه استانداردهایی وجود دارد که در تمام جهان پذیرفته است. این استانداردها که شامل قالب‌بندی محتوا، پروتکل‌های ارتباطی و روش‌های دست‌یابی به اطلاعات می‌باشد، برای تولیدکنندگان محتوا و مؤسسات آموزشی چارچوبی ثابت ارائه می‌کند.[3]

 

مزایای آموزش الکترونیکی

از مهم‌ترین مزایای آموزش الکترونیکی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

·      عدم وابستگی به زمان و مکان؛

·      کاهش هزینه‌ها و زمان آموزش؛ به طور متوسط زمان آموزش حدود 40 تا 60 درصد در محیط‌های آموزش الکترونیکی کاهش می‌یابد.

·      افزایش یادداری؛ در محیط‌های الکترونیکی نسبت به محیط‌های سنتی، یادداری حدود 25 درصد افزایش پیدا می‌کند. به دلیل استفاده از وسایل کمک آموزشی و محیط‌هایی برای تمرین آموخته‌ها و دانسته‌ها، آموزش سریع‌تر می‌گردد و مطالب درسی در حافظه نهادینه می‌شوند.

·      خود تنظیمی[4]؛ تنظیم سرعت پیشرفت فراگیر توسط خود وی

·      تعامل[5]؛ باعث درگیر شدن فراگیران در فرآیند آموزش می‌شود.

افزایش و سهولت دسترسی به منابع آموزشی؛ ارائه مداوم[6] محتوا؛ امکان اشتراک‌ گذاشتن مواد آموزشی میان مؤسسات مختلف علمی ـ آموزشی؛[7] استفاده از جذابیت‌های فناوری در جهت ایجاد انگیزه امکان مرور، بازبینی، اصلاح و بهبود کیفیت کار و مزایای بسیار دیگری که در این مجال نمی گنجد.[8]

 

معایب آموزش الکترونیکی

از مهم‌ترین معایب آموزش الکترونیکی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

·      مسائل فناوری[9]؛ آیا زیرساخت فناوری موجود اهداف آموزش را محقق می‌‌سازد یا اینکه زیرساخت موجود باید گسترش و تغییر پیدا کند؟ و یا اینکه آیا تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری با همدیگر جور در می‌آیند و متناسب با هم می‌باشند یا نه؟ بیشتر فراگیران نیز (از لحاظ روانی) ترس از فناوری[10] دارند و همچنین در دسترس نبودن فناوری یک مانع دیگر بر سر راه فرگیران می‌باشد؛

·      عدم تناسب محتوا؛ ممکن است محتوای آموزش الکترونیکی به خاطر محدود بودن تعداد متخصصان نتواند نیاز فراگیران را برآورده سازد. بعلاوه کسب مهارت های پیچیده فیزیکی یا روانی ـ حرکتی و یا عاطفی (مثل نرمش و تن آرایی) مشکل و یا غیرممکن باشد؛

·      تناسب فرهنگی؛ ممکن است در یک سازمان یا آموزشگاه با توجه به جمعیت و حالات روانی خاص فراگیران آن‌ها نتوانند با کامپیوتر کار کنند و یا از برنامه‌های آموزش الکترونیکی استفاده کنند؛

·      عدم کاریی مواد آموزشیِ آموزش الکترونیکی؛ هر چند با افزایش پیوندهای شبکه‌ای[11]، رایانه‌های قابل حمل، تلفن‌های همراه و ... محتوای آموزشی قابل حمل شده است و این یکی از مزایای آموزش الکترونیکی می‌باشد ولی واقعیت این است که این‌ها هنوز نتوانسته‌اند بر کتاب‌های چاپی و مرجع برتری پیدا کنند؛

·      کاهش تعامل اجتماعی و فرهنگی؛ کم‌توجهی به شخصیت انسانی، نبودن مکانیزم‌های ارتباطی مثل زبان‌ بدنی[12] و حذف یادگیری همسال با همسال[13] از معایت آموزش الکترونیکی می‌باشند که با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی کاهش می‌یابند.[14]

لزوم صرف هزینه و زمان بسیار زیاد برای به روز رسانی محتوای آموزشی؛ دشواری امکان تشخیص تقلّب در آزمون‌ها و تمرینات مبتنی بر رایانه و پیشگیری مؤثر آن[15] و مواردی از این قبیل.

(ادامه این مطلب در شماره بعدی انتشار خواهد یافت)